Við óskum eftir veiddum hnúðlöxum til rannsókna

Hnúðlaxahrygna á göngu um teljara í Sjávarfossi í Langá 5. júlí 2025.

Undanfarna daga hefur farið að bera á göngum hnúðlaxa upp í ár hér á landi. Þeir eru þegar farnir að veiðast, en einnig hefur orðið vart við þá í fiskteljurum með myndavélum. Hnúðlaxar hafa veiðst í ám í öllum landshlutum, en flestir í ám á Austurlandi. Búist er við allnokkrum göngum hnúðlaxa í ár í sumar.

Lífsferill hnúðlaxa er stuttur m.v. það sem við þekkjum hjá ferskvatnfiskum hér á landi, en aðeins eru tvö ár frá frjóvguðu hrogni þar til það verður að fullorðnum kynþroska einstaklingi. Göngur kynþroska fiska úr sjó byrja síðast í júní og þeir hrygna í ágúst og allir hnúðlaxar drepast að lokinni hrygningu. Hrogn þeirra klekjast út að vori, seiðin ganga strax til sjávar og þar dvelur fiskurinn í eitt ár og tekur út mest af sínum vexti. Þessi stutti og afmarkaði lífsferill leiðir til þess að um er að ræða tvo aðskilda stofna í tíma, þ.e. stofna sem hrygna þau ár sem eru oddatala og þá sem hrygna þegar ár eru slétt tala. Göngur hnúðlaxa í ár hér á landi hafa að mestu einskorðast við oddatöluár enn sem komið er.

Fiskistofa hefur heimilað veiðifélögum að stemma stigu við fjölgun hnúðlaxa með netaveiði og fyrirdrætti í ám og er mikilvægt að farið sé með gát við veiðarnar til að hafa sem minnst áhrif á lífríki á botni þ.m.t, á seiði. Mikilvægt er að veiði hnúðlaxa sé samviskusamlega skráð í veiðibækur til að fylgjast megi með útbreiðslu og fjölda veiddra fiska. Ekki eru enn ljós möguleg áhrif af aukinni gengd og hrygning hnúðlaxa, í ár hér á landi, á þá stofna laxfiska sem fyrir eru; lax, urriða og bleikju.

Hafrannsóknastofnun óskar eftir því fá veidda fiska til rannsókna. Rannsóknirnar munu beinast að lífssögu hnúðlaxa og má þar nefna göngutíma í ár, vöxt þeirra í sjó og fæðuvali, sem hægt er að greina með mælingum á efnum í kvörnum. Einnig verður kannað hvaða sníkjudýr og sjúkdóma hnúðlaxar geti borið. Greining á erfðaefni þeirra getur gefið upplýsingar um skyldleika stofna og hvort einstakir fiskar snúi aftur í þá á þar sem þeir klöktust út. Samanburður á milli áa og landsvæða getur einnig gefið mikilsverðar upplýsingar. Rannsóknirnar verða unnar af vísindamönnum Hafrannsóknastofnunar í samvinnu við sérfræðinga í nágrannalöndum. Sýni af veiddum hnúðlöxum munu einnig nýtast framhaldsnemum við Háskóla Íslands til rannsókna.

Þau sem luma á hnúðlaxi sem þarf að koma undir hendur vísindafólks er bent á að hafa samband við Hauk Georgsson í netfanginu: haukur.georgsson@hafogvatn.is eða í síma 899 0279.