Kortlagning hafsbotnsins

Yfirlit fjölgeislamælinga Hafrannsóknastofnunar 2000 – 2022.

Leiðangursmenn á rannsóknaskipinu Árni Friðrikssyni kortlögðu í ágústmánuði alls um 8.964 ferkílómetra hafsvæði vestan við Látragrunn, á Dohrnbanka og á Selvogsbanka. Leiðangur Árna Friðrikssonar stóð yfir 3.-26. ágúst 2022 og er hluti af átaksverkefni Hafrannsóknastofnunar um kortlagningu hafsbotns í efnahagslögsögu Íslands.

Markmiðið er að afla þekkingar sem nýtast mun á ýmsan hátt og er forsenda frekari vísindarannsókna við nýtingu, vernd og rannsóknir auðlinda í hafinu, á hafsbotni og undir hafsbotni. Að þessu sinni var markmið sett að kortleggja veiðislóðir á Vestfjarðamiðum í tengslum við veiðiálag síðastliðinna ára og togstöðva í verkefninu Stofnmælingu botnfiska.

Í fyrsta hluta leiðangursins var fyllt upp í þekju vestan við Látragrunn (mynd 1), þar sem jökulgarðurinn sem nefndur er „Brjálaði hryggurinn“ var mældur árið 2011, í tengslum við hrygningarstöðvar steinbíts á Látragrunni og mögulegum búsvæðum kórala. Í kantinum við hrygginn sjást plógför ísjaka á allt að 600 metra dýpi. Undan kantinum er um 14 km langur hryggur sem liggur í NV-SA og rís ~60 metra af hafsbotninum. Hugsanlegar aurkeilur sjást í kantinum á austanverðu mælingasvæðinu. Á dýpsta svæðinu er botnharkan mjög lág sem gefur til kynna að þar hefur töluvert magn af mjúku seti sest til í lægðum.

Í öðrum hluta leiðangursins var stefnan tekin norðvestur á Dohrnbanka (mynd 1). Þar voru mörkin dregin við miðlínu efnahagslögsögunnar og fjölgeislamælingar frá mælingaárinu 2002. Miklar sviptingar í ástandi sjávar gerðu yfirferð fjölgeislamælinga mjög erfiða. Vegna veðurs tókst ekki að ljúka mælingum á Dohrnbanka, en til stóð að tengja þær saman við eldri mælingar í Grænlandssundi.

Botnlag á Dohrnbanka er mjög fjölbreytt. Meðal þess sem sést í fjölgeislagögnunum eru stórir hryggir og farvegir sem kvíslast niður á víðáttumikla sléttu sem ber mikil ummerki um plógför ísjaka.

Mynd 2. Yfirlit fjölgeislamælinga ágúst 2022, Selvogsbanki.

Í þriðja og síðasta hluta leiðangursins var hafsvæðið á Selvogsbanka (mynd 2) mælt frá eldri mælingum Hafrannsóknastofnunar að 100 metra jafndýpislínu. Vestan við Surtsey var mælt yfir mikið af smáum sæfjöllum sem áður hafa verið mæld með eingeislamæli. Sæfjöllin fylgja tveimur sprungustefnum annarsvegar í NV-SA og hinsvegar í NA-SV. Við 100 metra jafndýpislínuna er mikið hraun eða klöpp sem sést einnig á sjókortum. Með fjölgeislagögnunum er hægt að kortleggja útbreiðslu þess með mun meiri nákvæmni. Botnharka sýndi að umhverfis hraunið og víða á mælingasvæðinu norðanverðu er mikið af mjúku seti.

Nú fimm árum eftir að átaksverkefnið hófst hafa um 44,3% efnahagslögsögunnar verið kortlögð eða liðlega 333.700 ferkílómetrar af alls 754.000 ferkílómetra efnahagslögsögu landsins (mynd 3).

Mynd 3. Yfirlit fjölgeislamælinga Hafrannsóknastofnunar 2000 – 2022.