| Ár | Fjöldi sýna | Fjöldi mældir | Fjöldi aldursgreindir | Afli (t) |
|---|---|---|---|---|
| 1998 | 11 | 1035 | 249 | 68681 |
| 1999 | 72 | 6676 | 1648 | 160425 |
| 2000 | 137 | 12151 | 2623 | 260938 |
| 2001 | 83 | 6863 | 3628 | 365099 |
| 2002 | 96 | 7918 | 4654 | 286430 |
| 2003 | 150 | 12808 | 7396 | 501496 |
| 2004 | 76 | 5801 | 3716 | 422078 |
| 2005 | 118 | 9094 | 5387 | 265515 |
| 2006 | 127 | 10807 | 6190 | 314768 |
| 2007 | 92 | 8090 | 4455 | 237854 |
| 2008 | 56 | 4985 | 2745 | 163793 |
| 2009 | 67 | 5667 | 3237 | 120202 |
| 2010 | 45 | 4035 | 2127 | 87908 |
| 2012 | 44 | 2559 | 1628 | 63056 |
| 2013 | 44 | 3598 | 2053 | 104918 |
| 2014 | 57 | 4910 | 2467 | 182879 |
| 2015 | 82 | 7569 | 2021 | 214870 |
| 2016 | 60 | 5215 | 1480 | 186914 |
| 2017 | 89 | 7960 | 2231 | 228935 |
| 2018 | 90 | 7507 | 2237 | 292952 |
| 2019 | 101 | 8208 | 2411 | 268351 |
| 2020 | 100 | 7665 | 2470 | 243725 |
| 2021 | 74 | 5740 | 1762 | 190147 |
| 2022 | 59 | 4734 | 1435 | 191813 |
| 2023 | 83 | 6736 | 2032 | 292853 |
| 2024 | 109 | 8694 | 2553 | 321569 |
Helstu niðurstöður
Veiðar íslenskra skipa námu 321 569 tonnum og þar af voru 82 % veidd í færeyskri efnahagslögsögu, 12 % í íslenskri og 7 % á alþjóðlegu hafsvæði, mest vestur af Írlandi.
Aflasýnitaka var með ágætum og var tekið sýni fyrir hver 2950 tonn veidd.
Lengdardreifing afla sýnir minni meðallengd þar sem stórir árgangar hafa komið í veiðina undanfarin ár.
Aldurssamsetning afla sýnir að stóru árgangarnir frá 2020 og 2021 eru uppistaðan í aflanum, um 70 %.
Almennar upplýsingar
Kolmunni (Micromesistius poutassou) er víðförull úthafs-, uppsjávar- og miðsjávarfiskur af þorskaætt, útbreiddur í Norður- og Norðaustur-Atlantshafi, frá Svalbarða og Barentshafi í norðri til Íberíuskaga í suðri (Bjarnason o.fl. 2021). Hann verður að mestu leyti kynþroska 2-4 ára (ICES 2022). Fullorðnir fiskar halda sig yfirleitt á um 300–500 m dýpi, en útbreiðslan ræðst að miklu leyti af hitastigi sjávar og finnst hann sjaldnar í kaldari sjó en 3°C. Helstu hrygningarsvæði kolmunna eru meðfram landgrunnsbrúninni vestan og norðvestan Bretlandseyja, við úthafsbankana Rockall, Rosemary og Porcupine og norður að færeyska landgrunninu. Hrygningarslóðir hafa verið breytilegar á síðustu árum, en rannsóknir sýna að hafstraumar hafa áhrif á svæðaval. Að lokinni hrygningu gengur kolmunni inn í Noregshaf sem gegnir bæði hlutverki uppeldissvæðis og er helsta fæðuslóð hans. Kolmunni gegnir mikilvægu hlutverki í mið- og uppsjávarvistkerfinu, bæði sem afræningi dýrasvifs og minni miðsjávarfiska en einnig sem bráð stærri bolfiska og sjávarspendýra.
Við Ísland finnst kolmunni allt í kringum landið, einkum við suðaustur-, suður- og suðvesturströndina, en þó í breytilegu magni (Bjarnason o.fl. 2021). Magn eins árs kolmunna við Ísland helst í hendur við sterka árganga sem ganga inn í stofninn, sem virðist vera ráðandi þáttur í útbreiðslu hans við Íslandsstrendur, óháð þeim umhverfisbreytingum sem hér hafa átt sér stað. Sjá nánar um kolmunna: https://www.hafogvatn.is/is/sjavardyr/kolmunni-1
Veiðar
Kolmunnaveiðar íslenskra skipa hófust upp úr 1995 og hefur heildarafli íslenskra skipa fram til ársins 2024 verið á bilinu frá um 1 þúsund tonnum til rúmlega 500 þúsund tonna (Mynd 1). Í upphafi var veiðin aðallega inna íslenskrar lögsögu en helstu veiðisvæðin færðust fljótlega í færeyska lögsögu þar sem þau er enn í dag. Nánast allur kolmunni er veiddur í flotvörpu (> 99%).
Fyrstu árin voru veiðisvæðin beggja vegna við hrygginn á milli Íslands og Færeyja (Mynd 2). Á árunum 2007-2008 færðist aðalveiðisvæðið að landgrunnskantinum suður af Færeyjar og hefur haldist þar síðan.
Í upphafi veiða, þegar veitt var við Ísland, var aðalveiðitímabilið yfir sumarið og fram á haust (Mynd 3). Eftir að veiðisvæðið færðist suður til Færeyja færðist einnig veiðitímabilið yfir á vormánuði og 75-100 % af ársafla er nú veitt á fyrri hluta árs. Veiði á fyrstu mánuðum ársins er annarsvegar háð leyfilegum hámarksafla í kolmunna og hinsvegar af loðnukvóta. Þvæi minni sem loðnukvótinn er, því meiri verður kolmunnaveiðin frá janúar og fram í mars.
Veiðar á kolmunna hófust á sjöunda áratugnum síðustu aldar og jukust hratt í lok áttunda áratugarins þegar ársaflinn fór yfir 100 þúsund tonn (Mynd 4). Síðan þá hefur árlegur heildarafli úr stofninum sveiflast verulega og verið á bilinu frá um 100 þúsund tonnum til tæplega 2,5 milljón tonna.
Sýnataka
Sýnataka úr afla íslenskra skipa fyrir Hafrannsókastofnun var góð árið 2024 (Mynd 5). Fjöldi sýna, lengdarmælinga og aldursgreinga hefur þannig verið með ágætun frá því að skipulögð sýnasöfnun úr veiði hófst árið 1998 (Tafla 1). Engin aflasýni voru tekin árið 2011 vegna þess að beinar veiðar á kolmunna voru takmarkaðar.
Samsetning afla
Lengdardreifing kolmunna úr afla eftir árum er sýnd á Mynd 6. Árleg meðallengd kolmunna í afla sveiflast frá 24 cm til 30 cm. Veiði hvers árs byggist á fáeinum árgöngnum og þegar nýjir stórir árgangar koma inn í veiðina þá lækkar meðallengd. Þetta sést í veiðinni fyrir árin 2022 og 2023 þar sem stóru árgangarnir frá 2020 og 2021 koma inn í veiðina og meðallengd minnkar.
Aldurssamsetning afla frá 2010 til 2024 sýnir hversu stórir árgangar frá 2014, 2020 og 2021 eru samanborið við aðra árganga (Mynd 7). Árgangar frá 2020-2021 eru áberandi í veiðinni síðusu tvö ár bæði í fjölda og magni (Mynd 8).
Heimildaskrá
Sigurvin Bjarnason. 2021. Kolmunni (Micromesistius poutassou). Í Guðmundur J. Óskarsson (ritstj.), Staða umhverfis og vistkerfa í hafinu við Ísland og horfur næstu áratugi. Haf- og vatnarannsóknir, HV 2021-14. https://www.hafogvatn.is/static/files/2021-sidur/hv2021-14.pdf
ICES. 2022. Stock Annex: Blue whiting (Micromesistius poutassou) in subareas 1- 9, 12, and 14 (Northeast Atlantic and adjacent waters). ICES Stock Annexes. Report. https://doi.org/10.17895/ices.pub.21105808.v1