KEILA ICES svæði 5.a og 14

Brosme brosme


Stofnmatskýrslur
Birt af

Hafrannsóknastofnun

Birt

6. júní 2025

Helstu niðurstöður

  • Heildarlífmassi úr vorleiðangri lækkaði frá árunum 1985 til 2001 en hækkaði eftir það og hélst tiltölulega hár til ársins 2012. Eftir það lækkaði lífmassinn og mældist sá lægsti í tímaröðinni árið 2020. Eftir það hefur hann farið hækkandi og er nú sá hæsti frá upphafi mælinga.

  • Fjöldi smárrar keilu (<30 cm) í vorleiðangri var mikill árið 2007 en fækkaði árin eftir til ársins 2012. Eftir það hefur fjöldinn farið hækkandi og var mestur í tímaröðinni í síðustu mælingu. Aukningin er einnig sjáanleg í lengdardreifingu vorleiðangurs þar sem sést að fjöldi smárrar keilu hefur aukist.

  • Hrygningarstofn (SSB) minnkaði frá árunum 1981 til 2021 þegar stofninn var rétt ofan við Blim. Síðan þá hefur hann stækkað ört og er nú vel yfir varúðarmörkum.

  • Fiskveiðidauði (F aldur 7-10) hefur lækkað frá árinu 2010 og er nú undir öllum viðmiðunarpunktum (FMGT, FPA and F~lim).

  • Nýliðun hefur aukist síðan 2011 og er nú sú mesta frá upphafi.

Almennar upplýsingar

Keila er botnfiskategund sem finnst oftast stök eða í litlum hópum á hörðum botni, aðallega grynnra en 400 m. Keila étur krabbadýr, skelfisk og aðra botnfiska. Á Íslandsmiðum getur keila orðið allt að 100 cm löng og náð 20 ára aldri, en vegna erfiðleika við aldurslestur kvarna yfir 10 ára er mikil óvissa í aldursgreiningum.

Sjá nánar: https://www.hafogvatn.is/is/sjavardyr/keila

Veiðar

Keila við Ísland (ICES svæði 5.a) er aðallega veidd á línu af Íslendingum, Færeyingum og Norðmönnum. Á milli 190-370 íslenskir línubátar tilkynna veiðar á keilu en ~100 bátar til viðbótar landa keilu sem meðafla (Tafla 1). Mun minna veiðist af keilu í önnur veiðarfæri eða einungis 3 % heildaraflans (botnvarpa og net). Fjöldi línubáta sem tilkynntu um keiluafla minnkaði úr 308 í 206 frá 2007-2006 og hefur farið minnkandi síðan en fjöldi línubáta á keiliveiðum 2024 var 91. Mest af keilu veiðist á dýpi minna en 300 m og helstu veiðisvæði samkvæmt afladagbókum er á landgrunninu sunnan-, suðvestan- og vestanlands (Mynd 1 - Mynd 5).

Mynd 1: Keila. Landaður afli íslenskra skipa við Ísland (svæði 5a), erlendra skipa við Ísland og við Grænland (svæði 14).

Keila veidd við Grænland (ICES svæði 14) fæst aðallega sem meðafli á línu og í botnvörpu á breiddargráðum 63°-66°N og lengdargráðum 32°-40°V (Mynd 2).

Mynd 2: Keila. Útbreiðsla veiða í ICES svæði 14 árin 1999 til 2023
Tafla. 1: Keila. Fjöldi Íslenskra báta sem skrá keiluafla á Íslandmiðum (ICES svæði 5.a) og afli (í tonnum) eftir veiðarfærum frá árinu 2000 samkvæmt afladagbókum.
Ár Fj. botnvarpa Fj. net Fj. lína Botnvarpa Net Lína Annað Heildarafli
2000 121 175 370 101 44 4 564 404 5 114
2001 108 224 350 87 63 3 248 1 439 4 838
2002 105 174 304 88 93 3 722 1 659 5 563
2003 97 148 305 65 41 3 941 1 549 5 598
2004 90 130 303 92 28 3 007 1 703 4 830
2005 88 101 324 116 19 3 398 1 510 5 044
2006 86 82 338 100 40 4 912 1 549 6 601
2007 74 65 308 104 38 5 834 1 560 7 537
2008 75 59 255 126 42 6 762 1 699 8 629
2009 75 65 239 115 72 6 757 1 524 8 469
2010 70 62 228 97 52 6 761 1 803 8 713
2011 63 54 221 72 24 5 742 1 862 7 701
2012 65 68 228 64 13 6 255 1 540 7 872
2013 66 43 233 76 15 4 911 1 300 6 302
2014 62 43 249 87 18 6 045 13 6 163
2015 55 32 228 71 7 4 745 13 4 835
2016 59 32 206 61 6 3 420 7 3 494
2017 52 31 180 48 5 2 481 6 2 540
2018 55 27 158 83 8 2 841 7 2 940
2019 49 23 154 103 7 3 323 11 3 445
2020 55 23 126 108 31 3 037 10 3 187
2021 51 18 123 112 12 2 649 6 2 779
2022 51 26 109 110 17 2 446 3 2 577
2023 53 32 94 91 10 2 940 5 3 047
2024 53 18 91 81 8 2 055 4 2 149
Mynd 3: Keila. Afli á ICES svæði 5.a samkvæmt afladagbókum, skipt eftir dýpi.
Mynd 4: Keila. Afli á ICES svæði 5.a eftir svæðum ásamt hlutfalli innan hvers svæðis samkvæmt afladagbókum.
Mynd 5: Keila. Útbreiðsla veiða við Ísland eftir árum samkvæmt afladagbókum.

Aflaþróun og brottkast

Frá 2000-2010 jókst heildarafli á keilu á Íslandsmiðum (ICES svæði 5.a) stöðugt en dróst saman eftir það og var um 2149 tonn árið 2024 (Mynd 4, Tafla 1). Afli erlendra skipa (aðallega færeyskra og norskra) á Íslandsmiðum hefur alltaf verið töluverður en til 1990 var á milli 40-70 % heildaraflans á Íslands­miðum veiddur af erlendum skipum, þá aðallega færeyskum. Hlutfall erlendra skipa lækkaði eftir það og hefur haldist á bilinu 10-30 % síðan 1991 (Tafla 2).

Afli á Grænlandsmiðum (ICES svæði 14) hefur alltaf verið töluvert minni en á Íslandsmiðum og sjaldan verið yfir 100 tonnum (Tafla 2). Hins vegar var um 1600 tonnum landað árið 2015 og hefur afli verið töluverður síðan þá. Þessi þróun endurspeglast í aflagögnum frá ICES svæði 14 sem fengin eru frá Náttúru­auðlindastofnun Grænlands (WGDEEP, 2019:WD06). Árið 2024 var 939 tonnum landað af keilu af grænlensku hafsvæði, aðallega veitt af norskum, færeyskum og grænlenskum skipum (Tafla 3).

Skráningar landana íslenskra fiskiskipa eru í höndum Fiskistofu en landanir norskra og færeyskra fiskiskipa eru í höndum Landhelgisgæslunnar. Brottkast við bolfiskveiðar á Íslandsmiðum er bannað með lögum. Takmarkaðar upplýsingar eru til um brottkast á keilu (línuveiðar) en það er talið vera mjög lágt (<1 %) (WGDEEP, 2011:WD02). Aðgerðir í fiskveiðistjórnun (tegundatilfærsla í kvótakerfi) eru taldar minnka brottkast í blönduðum veiðum.

Engin gögn eru til um brottkast á Grænlandsmiðum.

Tafla. 2: Keila. Afli (tonn) á Íslandsmiðum (ICES svæði 5.a) eftir þjóðum síðan 1980.
Ár Ísland Færeyjar Þýskaland Noregur Bretland Heildarafli
1980 3 109 2 873 0 928 0 6 910
1981 2 864 2 624 0 1 025 0 6 513
1982 2 801 2 410 0 666 0 5 877
1983 3 468 4 046 0 772 0 8 286
1984 3 430 2 008 0 254 0 5 692
1985 3 064 1 885 0 111 0 5 060
1986 2 549 2 811 0 21 0 5 381
1987 2 987 2 638 0 19 0 5 644
1988 3 087 3 757 0 20 0 6 864
1989 3 158 3 908 0 10 0 7 076
1990 4 821 2 475 0 0 0 7 296
1991 6 449 2 286 0 0 0 8 735
1992 6 432 1 567 0 0 0 7 999
1993 4 086 1 333 0 0 0 5 419
1994 4 065 1 217 0 0 0 5 282
1995 5 151 1 168 1 0 0 6 320
1996 5 548 907 1 3 0 6 470
1997 4 816 579 0 0 0 5 395
1998 4 130 1 080 1 0 0 5 211
1999 5 821 1 041 2 391 2 7 257
2000 4 727 10 0 374 3 5 114
2001 3 397 1 150 1 285 5 4 838
2002 3 910 1 279 0 372 2 5 563
2003 4 024 1 198 1 373 2 5 598
2004 3 135 1 478 1 214 2 4 830
2005 3 539 1 157 4 303 41 5 044
2006 5 054 1 244 2 299 2 6 601
2007 5 987 1 250 0 300 1 7 538
2008 6 934 1 398 0 298 0 8 630
2009 6 953 1 516 0 210 0 8 679
2010 6 919 1 794 0 263 0 8 976
2011 5 847 1 655 0 198 0 7 700
2012 6 344 1 310 0 217 0 7 871
2013 4 992 1 118 0 192 0 6 302
2014 5 057 681 0 425 0 6 163
2015 4 059 578 0 198 0 4 835
2016 2 704 488 0 302 0 3 494
2017 1 887 438 0 216 0 2 541
2018 2 160 454 0 326 0 2 940
2019 2 622 506 0 316 0 3 444
2020 2 380 536 0 271 0 3 187
2021 2 109 283 0 388 0 2 780
2022 1 956 264 0 357 0 2 577
2023 2 414 322 0 311 0 3 047
2024 1 539 287 0 123 0 2 148
Tafla. 3: Keila. Afli (tonn) á Grænlandsmiðum (ICES svæði 14) eftir þjóðum frá 1978.
Ár Færeyjar Noregur Ísland Rússland Spánn Grænland Þýskaland Bretland total
1978 0 38 0 0 0 0 47 0 85
1979 0 0 0 0 0 0 27 0 27
1980 0 0 0 0 0 0 13 0 13
1981 110 0 0 0 0 0 10 0 120
1982 0 0 0 0 0 0 10 0 10
1983 74 0 0 0 0 0 11 0 85
1984 0 58 0 0 0 0 5 0 63
1985 0 0 0 0 0 0 4 0 4
1986 33 0 0 0 0 0 2 0 35
1987 13 0 0 0 0 0 2 0 15
1988 19 0 0 0 0 0 2 0 21
1989 13 0 0 0 0 0 1 0 14
1990 0 7 0 0 0 0 2 0 9
1991 0 68 0 0 0 0 2 1 71
1992 0 120 3 0 0 0 0 0 123
1993 0 39 1 0 0 0 0 0 40
1994 0 16 0 0 0 0 0 0 16
1995 0 30 0 0 0 0 0 0 30
1996 0 157 0 0 0 0 0 0 157
1997 0 9 10 0 0 0 0 0 19
1998 0 12 0 0 0 0 0 0 12
1999 0 8 0 0 0 0 0 0 8
2000 0 11 11 0 3 0 0 0 25
2001 3 69 20 0 0 0 0 0 92
2002 4 30 86 0 0 0 0 0 120
2003 0 88 2 0 0 0 0 0 90
2004 0 40 0 0 0 0 0 0 40
2005 7 41 0 8 0 0 0 0 56
2006 3 19 0 51 0 0 0 0 73
2007 0 40 0 6 0 0 0 0 46
2008 0 7 0 0 0 33 0 0 40
2009 12 5 0 11 0 15 0 0 43
2010 7 5 0 0 0 0 0 0 12
2011 20 24 131 0 0 0 0 0 175
2012 33 46 174 0 0 0 0 0 253
2013 2 24 401 0 0 0 0 0 427
2014 145 35 0 0 0 74 0 0 254
2015 759 55 0 0 0 784 0 0 1 598
2016 243 178 0 0 0 182 3 0 606
2017 281 141 0 0 0 358 0 0 780
2018 345 228 0 0 0 108 0 0 681
2019 41 458 0 0 0 66 1 0 566
2020 64 114 0 0 0 45 2 0 225
2021 260 380 0 0 0 59 2 0 701
2022 35 558 0 0 0 87 1 0 681
2023 170 479 0 0 0 115 0 0 764
2024 287 477 0 0 0 174 1 0 939

Yfirlit gagna

Sýnasöfnun er almennt talin endurspegla útbreiðslu og árstíðarsveiflur veiða (Mynd 6).

Mynd 6: Keila. Efri: Staðsetning sýnatökustöðva (stjörnur) og útbreiðsla veiða árið 2024 (öll veiðarfæri samanlagt). Neðri: Hlutfall sýna eftir mánuðum (súlur) samanborið við landanir eftir mánuðum (svört lína), skipt eftir árum og helstu veiðarfærum. Tölur fyrir ofan súlur sýna heildarfjölda sýna.
Tafla. 4: Keila. Fjöldi lengdarsmældra fiska úr afla frá ICES svæði 5.a frá árinu 2000.
Ár Botnvarpa Lína Dragnót Net
2000 0 2 995 0 0
2001 0 3 097 0 0
2002 0 2 843 0 0
2003 0 8 444 0 0
2004 150 3 809 0 0
2005 21 5 820 0 0
2006 472 4 861 0 0
2007 150 11 936 0 167
2008 0 20 963 0 0
2009 0 21 451 0 0
2010 0 9 084 0 0
2011 0 8 159 0 0
2012 150 11 867 0 0
2013 0 6 469 150 0
2014 0 11 748 0 0
2015 0 4 821 0 0
2016 0 4 844 0 0
2017 0 1 710 0 0
2018 0 2 781 0 0
2019 0 2 952 0 0
2020 1 2 336 0 0
2021 0 1 499 0 0
2022 83 682 0 0
2023 0 2 671 0 0
2024 120 1 748 0 0

Lengdarsamsetning

Yfirlit sýnasöfnunar frá svæði 5.a (Íslandsmið) eru í Tafla 4. Flestar mælinganna eru frá línuveiðum. Fjöldi mælinga jókst árið 2007 úr um 5000 í rúm 12000 lengdamældra fiska. Fjöldi mælinga lækkaði eftir það og var um 1748 fiskar árið 2024. Lengdardreifing úr línuveiðum er sýnd á Mynd 7. Engin lengdargögn eru frá ICES svæði 14.

Mynd 7: Keila. Lengdardreifing úr afla Íslendinga.

Aldurssamsetning

Í Tafla 5 sést söfnun aldursgagna á svæði 5.a við Ísland úr línuveiðum og úr stofnmælingu botnfiska (SMB) árin 2008-2024. Síðan 2010 hefur verið lögð meiri áhersla á að aldursgreina keilukvarnir til notkunar í stofnmati og nú eru til aldursgreiningar frá síðustu áratugum. Aldursgögnin eru notuð sem inntaksgögn í stofnmat. Mynd 8 sýnir aldursskiptan afla eftir árum. Árið 2024 voru þrír elstu aldurshóparnir algengastur í veiði (Mynd 8 og Mynd 9).

Mynd 8: Keila. Aldurskiptur afli (tonn) úr veiðum frá ICES svæði 5.a frá 1981. Súlur gefa til kynna afla í fjölda eftir aldri og eru litaðar eftir árgangi
Mynd 9: Keila. Samsetning heildarafla (tonn) á ári úr veiðum frá ICES svæði 5.a frá 1981 skipt eftir árgangi frá árinu 1981
Tafla. 5: Keila. Fjöldi sýna og fjöldi aldurslesinna kvarna úr afla og úr stofnmælingu botnfiska (SMB) frá 2008.
Ár Fjöldi sýna úr botnvörpu Fjöldi sýna úr línu Fjöldi lesinna kvarna (botnvarpa) Fjöldi lesinna kvarna úr línu Fjöldi sýna (SMB) Fjöldi lesinna kvarna (SMB)
2008 0 110 0 1 600 287 489
2009 0 108 0 1 350 286 453
2010 0 58 0 1 449 248 378
2011 0 43 0 1 400 274 738
2012 1 70 50 1 700 286 771
2013 0 35 0 1 100 278 744
2014 0 62 0 620 243 585
2015 0 35 0 555 263 614
2016 0 28 0 290 261 689
2017 0 14 0 160 247 580
2018 0 23 0 180 251 560
2019 0 29 0 330 252 721
2020 1 18 0 290 251 657
2021 0 13 0 270 278 827
2022 1 8 20 160 315 906
2023 0 22 0 355 305 905
2024 1 13 20 200 305 954

Þyngd eftir aldri í afla

Þyngd eftir aldri úr afla frá ICES svæði 5.a er sýnd á Mynd 10. Engin gögn eru frá svæði 14. Aflaþyngdir þriggja ára er stöðug og við meðaltal, en meiri breytileiki er á milli ára í meðalstofnþyngdum eldri árganga (Mynd 10).

Mynd 10: Keila. Meðlaþyngdir eftir aldri úr afla (svæði 5.a). Súlur gefa til kynna frávik frá meðalþyngd eftir aldri (svört lína) og eru litaðar eftir árgangi.

Gögn úr stofnmælingarleiðöngrum (ICES svæði 27.5a)

Tveir reglubundnir rannsóknaleiðangrar eru farnir á vegum Hafrannsóknarstofnunar, þ.e. stofnmæling botnfiska að vori (SMB) og að hausti (SMH). SMB hefur farið fram árlega síðan 1985 og nær yfir helstu útbreiðslusvæði keilu. SMH hófst 1996 og hefur, að undanskildu árinu 2011 vegna verkfalls sjómanna, farið fram árlega. Nánari lýsingu á leiðöngrum má finna í viðauka (ICES 2017b). Árið 2011 var togum á Íslands-Færeyjahrygg bætt við stofnmat. Nánari lýsingu á leiðöngrum má finna í stofnviðauka (ICES 2023). Vísitölur keilu eru sýndar á Mynd 11. Útbreiðslumynstur keilu hefur haldist tiltölulega stöðugt yfir tímabilið (Mynd 4).

Mynd 11: Keila. Heildarlífmassi, lífmassi ≥40 cm, lífmassi ≥60 cm og nýliðun (fjöldi ≤30 cm). Línur sýna niðurstöður úr stofnmælingu botnfiska að vori og punktar niðurstöður úr stofnmælingu að hausti. Skyggð svæði og lóðréttar línur sýna staðalskekkju. Dökkgræn lína án staðalskekkju sýnir vísitölur þar sem stöðvar á Íslands-Færeyjahrygg voru ekki teknar
Mynd 12: Keila. Dreifing lífmassavísitölu í stofnmælingu botnfiska að vori (SMB) frá árinu 1985 og að hausti (SMH) frá 1996
Mynd 13: Keila. Lengdardreifing úr stofnmælingu botnfiska að vori frá árinu 1985 og að hausti frá árinu 1995
Mynd 14: Keila. Aldursskiptar fjöldavísitölur úr haustleiðangri (SMH) frá 1996 og úr vorleiðangri (SMB) frá 1985. Súlur eru litaðar eftir árgangi. Athugið ólíkan skala á y-ás

Stofnþyngdir eftir aldri

Meðalþyngdir eftir aldri úr vorleiðangri er sýnd á Mynd 15. Stofnþyngdir eru notaðar til að meta stærð hrygningarstofns. Meðalaldur eldri einstaklinga hefur verið að aukast síðustu ár en meiri breytileiki er í meðalþyngdum yngri árganga.

Mynd 15: Keila. Meðalþyngd eftir aldri úr vorleiðangri (SMB). Súlur gefa til kynna frávik frá meðalþyngd eftir aldri og eru litaðar eftir árgangi.

Kynþroski

Kynþroski eftir aldri er fenginn úr haustleiðangri og byggir á kynþroska eftir lengd ár hvert og lengdardreifingu fiska eftir aldri. Frá 1994-2000 hækkaði hlutfall kynþroska við aldur 5-10 en lækkaði eftir það til ársins 2015. Síðan þá hefur hlutfall kynþroska hækkað og nálgast meðaltalið (Mynd 16). Árið 2024 var um 60% kynþroska við 66 cm lengd (Mynd 17)

Mynd 16: Keila. Kynþroski eftir aldri úr haustleiðangri (SMH). Súlur eru litaðar eftir árgangi. Gildin eru notuð til útreiknings á stærð hrygningarstofns
Mynd 17: Keila. Hlutfall kynþroska eftir lengd úr haustleiðangri (SMH). Svarta línan er árið 2024.

Aðrir leiðangrar

Leiðangur þjóðverja (ICES svæði 27.14)

Þjóðverjar hafi farið árlega í stofnmælingu botnfiska að hausti síðan 1982. Upprunalega var leiðangurinn hannaður með tilliti til þorsks en hann nær yfir svæði helstu botnfiska á svæðinu niður á 400 m dýpi. Stöðvar eru valdar lagskipt af handahófi og togað vestan og austan Grænlands. Togað er í 30 mínútur á 4.5 hnútum (Ratz, 1999). Gögn frá Þjóðverjum af svæði 14 ná til ársins 2015. Ferlar úr leiðangrinum svipa til þeirra á svæði 5.a en eru þó ekki sambærileg við vísitölur frá 5.a þar sem þau byggja á veiddum fjölda (Mynd 18). Lengdardreifingar keilu úr nýjustu leiðöngrum eru sýndar á Mynd 19.

Mynd 18: Keila. Vísitölur lífmassa og fjölda úr stofnmælingum Þjóðverja við Grænland (ICES svæði 14).
Mynd 19: Keila. Lengdardreifingar frá stofnmælingu Þjóðverja við Grænland (ICES svæði 14) frá 1991-2015.

Leiðangrar Grænlendinga (ICES svæði 27.14)

Frá árinu 1988-2016 stóð Náttúruauðlindastofnun Grænlands fyrir lagskiptum botnvörpuleiðangri við Austur-Grænland (svæði 14b) á 400-1500 m dýpi (WGDEEP2019:WD05). Niðurstöður úr leiðöngrunum sýna mikinn breytileika en aukningu í lífmassa yfir tímabilið. Niðurstöður verða vaktaðar ef leiðangur verður tekinn upp aftur og þá hugsanlega notaðar við stofnmat keilu.

Úrvinnsla gagna

Landanir

Engar umtalsverðar breytingar hafa orðið á fjölda báta á keiluveiðum við Ísland né á samsetningu flotans (Tafla 1). Afli lækkaði úr um 9000 tonnum árið 2010 í 2149 tonn árið 2024. Lækkunin er einna helst í lönduðum afla íslenskra skipa (Tafla 2 og Tafla 3). Minna hefur verið veitt umfram ráðlagðan afla en síðustu ár hefur keilu aðallega verið skipt yfir í aðrar tegundir (Mynd 27).

Lengdargögn

Lengdardreifingar úr SMB sýna tvö tímabil þar sem stórir árgangar, eða röð samliggjandi árganga koma inn í stofninn, annarsvegar árið 1996 og hinsvegar árið 2014 en þessir nýliðunartopparnir virðar fylgja eftir tímabilum þar sem nýliðun er léleg (Mynd 13). Samkvæmt lengdardreifingum og upplýsingum um kynþroska eru einungis um 29% af fjölda í afla og 44% af lífmassa í afla kynþroska. Ástæða þessa er óþekkt, en í ljósi þess að skýra árgangaskiptingu vantar í gögnin gæti fyrsta skýringin verið ósamræmi í aldursgreiningu. Einnig hafur veiðidauði minnkað á seinni hluta þessa tímabils. Ekki er talið að ósamræmi í sýnatöku (hvortki í tíma né rúmi) sé líkleg ástæða.

Gögn úr leiðaöngrum

Á WGDEEP 2011 var ákveðið að Íslands-Færeyja hryggurinn væri tekinn inn í vísitöluútreikninga fyrir keilu við Ísland. Heildarlífmassi og lífmassi stærri keilu (+39 cm) lækkaði stöðugt frá árinu 2011 en aukning er sjáanleg árið 2021-2024. Það sama á við um keilu stærri en 60 cm (hrygningarstofn). Vísitala nýliða (fjöldi <30 cm) var hæst árið 2005 en lækkaði hratt til ársins 2013 þegar hún náði lágmarki á tímabilinu. Síðan þá hefur vísitalan hækkað. Vísitölur án Færeyjahryggs síða svipaða ferla. Vísitölur á milli leiðangra eru einnig svipaðar að undanskildri vísitölu nýliðunar, en í haustleiðangri er hún nokkuð stöðug yfir tímabilið. Þegar útbreiðsla vísitalna úr SMB eru skoðaðar sést að um fjórðungur lífmassans er frá suðaustur svæðinu. Hins vegar er einungis um 4 % veidds afla af því svæði (Mynd 3 og Mynd 4). Breytingar í lífmassa <40 cm keilu frá 2006 sést greinilega á Mynd 11 og Mynd 12 en árið 2006 var þéttleikinn mikill á suðvestursvæðinu en er ekki sjáanlegur síðustu ár.

Afli á sóknareiningu

Afli á sóknareiningu á Íslandsmiðum er ekki talinn endurspegla lífmassa keilu. Afli á sóknareiningu hefur ekki verið reiknaður fyrir svæði 14.

Greiningamat með SAM

Vorið 2022 var stofnmat keilu endurmetið þar sem fyrra stofnmat með Gadget líkani var farið að sýna óstöðugleika í endurmatsgreiningu. Stofninn fór í gegnum rýnifund hjá ICES (WKICEMP, ICES 2022c) sem varð til þess að gerðar voru breytingar á stofnmatsaðferðum auk þess sem viðmiðunarpunktar uppfærðir. Uppsetning líkans og stillingum er lýst í stofnviðauka keilu (ICES 2023).

Inntaksgögn stofnmats

Inntaksgögn og stillingar fyrir stofnmat keilu er að finna í viðauka við stofnmat (ICES 2023).

Greining á niðurstöðum stofnmats

Inntaksgögn og stillingar fyrir stofn keilu er að finna í viðauka í skýrslu ICES um keilu (ICES 2023). Mynd 25 sýnir stillingar líkans.

Samsvörun líkans við vísitölur úr leiðöngrum og afla eru sýndar á Mynd 20. Almennt fylgir líkanið séðri dreifingu og lokagildi eru ekki frábrugðin séðum gildum fyrir flesta lengdarhópa.

Mynd 20: Keila. Samanburður á niðurstöðum líkans (línur) og heildarvísitölum stofnmælingaleiðangra og afla (punktar).

Niðurstöður

Hrygningarstofn hefur farið minnkandi síðan 1985 en fyrir 1985 er mikil óvissa í gögnunum vegna fárra sýna. Hrygningarstofninn var stöðugur frá 1995-2015 minnkað stöðugt eftir það til ársins 2021 en eftir það má sjá aukningu. Ferlana má líklega skýra með lélegri nýliðun árin 2011-2012 sem hefur eftir það aukist. Af þessu má leiða að með hóflegri nýtingu á stofninum muni hrygningarstofn stækka næstu ár þegar og ef sterkir árgangar koma inn í veiði. Nýliðunartoppar áranna 2004-2005 leiddu ekki af sér stærri veiðistofn þar sem mikið veiðiálag var á stofninn árin 2008-2010 þegar þeir fiskar hefðu átt að koma inn í veiðina (Mynd 21).

Mynd 21: Keila. Niðurstöður úr SAM líkani: Metinn afli, meðal fiskveiðidauði 7-10 ára, hrygningarstofn og nýliðun 1 árs. Skyggð svæði sýna 95 % öryggismörk. Afli og fiskveiðidauði árið 2025 eru framreiknuð gildi úr líkani.

Endurlitsgreining

Reiknuð endurlitsgreining gefur til kynna stöðugleika á milli ára hjá hrygningarstofni og fiskveiðidauða (Mynd 22). Mohn’s ρ var metið -0.008 fyrir hrygningarstofn, 0.192 fyrir fiskveiðidauða, og -0.159 fyrir nýliðun. Nýliðunarvísitölur hafa almennt tilhneigingu til að vera óvissari þar sem vísitölurnar byggja á fáum endurteknum athugunum. Hins vegar eru mátgæði við vísitölur úr leiðöngrum góð sem bendir til að mat á sterkri nýliðun síðustu ár sé áreiðanlegt.

Greina má mynstur í leyfum og ferilfrávikum (Mynd 23 og Mynd 24) en breytingar á stillingum gáfu svipuð mynstur (WKICEMP 2022). Ferilfrávik eru nokkuð mikil í líkaninu sem bendir til óvissu í stofn afkomu sökum óvissu í inntaksgögnum.

Mynd 22: Keila. Fimm ára reiknuð endurlitsgreining sem sýnir stöðuleika í mati líkansins. Niðurstöður eru sýndar fyrir afla, fiskveiðidánartölu 8-11 ára, hrygningarstofn og nýliðun 2 ára.
Mynd 23: Keila. Leyfar SAM líkans
Mynd 24: Keila. Ferilfrávik SAM líkans
Mynd 25: Keila. Áætlaðar breytur líkans.
Mynd 26: Keila. Samanburður á leitni stofnmatssins (heilar línur) og stofnvísitölum.

Fiskveiðistjórnun

Atvinnuvegaráðuneytið er ábyrgt fyrir stjórnun fiskveiða á hafsvæði við Ísland og innleiðingu laga um fiskveiðistjórnun. Ráðuneytið setur reglur um fiskveiðar í atvinnuskyni fyrir hver fiskveiðiár (frá 1. september til 31. ágúst), þ.m.t. úthlutun fiskveiðiheimilda fyrir hvern fiskistofn sem lýtur slíkri stjórn. Keila hefur verið hluti af fiskveiðistjórnunarkerfinu síðan fiskveiðiárið 2001/2002.

Í upphafi var aflamark samkvæmt ráðleggingum Hafrannsóknastofnunar en eftir það hefur það oft verið hærra. Ástæðan gæti verið sú að engin formleg aflaregla var til.

Að fiskveiðiárinu 2011/2012 fóru landanir iðulega um 30-40 % yfir aflamark. Síðan þá hefur yfirskotið ekki verið jafn mikið, að undanskildu fiskveiðiárinu 2014/2015 þegar farið var 34 % umfram leyfilegan hámarskafla. Síðustu ár hefur ekki verið veitt upp í aflamarkið (Tafla 6).

Ástæða þessa mikla mismunar á milli árlegra landana og ráðlags og setts aflamarks eru þrjár: 1) Hægt er að flytja ónýttan kvóta yfir á næsta fiskveiðiár, 2) Hægt er að skipta kvótanum í aðrar tegundir og 3) Aflamark er einungis sett fyrir íslenska flotann. Veiðar erlendra skipa hafa því verið undanskildar kvótakerfinu (nýlega hefur hins vegar að einhverju leyti verið reiknað með afla erlendra skipa þegar aflamark er sett (sjá neðar).

Tvíhliða samningar eru á milli Íslands, Noregs og Færeyja varðandi veiðar erlendra skipa innan lögsögu Íslands (endurskoðað árlega). Færeyskir línubátar mega veiða botnfisk innan lögsögunnar en síðan árið 2011 hafa um 15 færeyskir línubátar stundað veiðar við Ísland, og þá einna helst veitt þorsk, ýsu, löngu og keilu. Veiðiraðgjöf fyrir keilu, gefin af Hafrannsóknarstofnun og Alþjóðahafrannsóknaráðinu, nær hins vegar utan um allar veiðar að meðtöldum veiðum erlendra skipa. Frekari lýsingu á íslenska fiskveiðistjórnunarkerfinu má finna í stofnviðauka í skýrslu ICES (ICES 2022b). Mynd 27 sýnir tilfærslur innan kvótakerfisins. Fiskveiðiárin 2005/2006–2010/2011 var nettó tilfærsla kvóta annarra tegunda yfir í keilu. Síðustu fiskveiðiár hefur nettó tilfærsla hinsvegar verið frá keilukvóta yfir á aðrar tegundir.

Stöðumat ráðgjafar

Frá 1980-2010 var afli við Grænland á bilinu 10-160 tonn en jókst eftir það í um 1600 tonn árið 2015. Eftir það hefur aflinn verið á bilinu 150-800 tonn og árið 2021 og 2022 var hann um 700 tonn. Vísbendingar eru um að stofnstærð keilu við Ísland sé fremur stöðug samkvæmt gögnum úr veiði og rannsóknaleiðöngrum og er það staðfest með stofnmatinu. Nýliðun við Ísland er að aukast aftur eftir lækkun árið 2013. Lækkun í fiskveiðidauða hefur einnig leitt til stöðugs eða stækkandi veiði- og hrygningarstofns.

Vegna stærðarvals línuveiða og hægs vaxtar keilu, er meirihluti aflans ókynþroska (60 % magns og 70 % fjölda). Útbreiðsla fiskveiða, í samanburði við útbreiðslu í SMB, bendir til að minnkun gæti orðið í afla og staðbundinnar ofveiði gæti gætt á helstu veiðisvæðum. Keila er seinkynþroska og hægvaxta tegund og því þyrfti að huga að friðun hrygningarsvæða. Einnig er mikilvægt að bann við veiðum á uppvaxtarsvæðum keilu við Suður- og Suðausturland verði áfram í gildi.

Aflaregla fyrir keilu var metin árið 2017 og í samræmi við þá vinnu voru viðmiðunarmörk fyrir stofninn skilgreind (WKICEMSE 2017). Á fundinum 2017 var einnig rætt um stöðu þess hluta stofnsins sem er við Grænland (ICES svæði 14) og ákveðið að einskorða stofnmatið við íslenska landhelgi. Fram að þeim tíma var aflinn við Grænland vel undir 5 % af heildarafla keilu á svæðunum og var því ekki notaður í stofnmati. Síðan 2015 hefur keiluafli við Grænland verið töluvert meiri og því ljóst að meiri rannsókna er þörf á tengslum keilu við Ísland og Grænland og hvernig best sé að veita ráðgjöf fyrir þessi hafsvæði.

Tafla. 6: Keila. Tillögur um hámarksafla samkvæmt aflareglu, ákvörðun stjórnvalda um aflamark og afli (tonn)
Fiskveiðiár Tillaga Aflamark Afli Íslendinga Afli annarra þjóða Heildarafli
2010/2011 6000 6000 6235 1898 6235
2011/2012 6900 6900 5983 1606 5983
2012/2013 6700 6700 5555 1336 5569
2013/2014 6300 6300 4850 1360 5438
2014/2015 4000 4000 4136 1304 5440
2015/2016 3440 3440 3221 900 4121
2016/2017 3780 3780 1689 729 2418
2017/2018 4370 4370 2200 885 3085
2018/2019 3776 3776 2453 778 3231
2019/2020 3856 3856 2460 781 3241
2020/2021 2289 2289 2192 757 2949
2021/2022 2172 2172 1918 503 2421
2022/2023 4464 4464 2421 640 3061
2023/2024 5139 5139 1592 784 2376
2024/2025 5914 5914
2025/2026 7451
Mynd 27: Keila. Nettó tilfærsla á kvóta eftir fiskveiðiárum. Tilfærsla á milli ára (efri mynd):. Tilfærsla kvóta frá viðkomandi fiskveiðiári yfir á næsta fiskveiðiár. Tilfærsla milli tegunda (neðri mynd): jákvæð gildi tákna tilfærslu á kvóta annarra tegunda yfir á löngu en neikvæð gildi tilfærslu löngukvóta á aðrar tegundir.

Heimildir

ICES. 2011. “Report of the Working Group on the Biology and Assessment of Deep-Sea Fisheries Resources (WGDEEP), 2 March–8 March, 2011, Copenhagen, Denmark. ICES Cm 2011/Acom:17.” International Council for the Exploration of the Seas; ICES publishing.

2012. “Report of the Working Group on the Biology and Assessment of Deep-Sea Fisheries Resources (WGDEEP), 28 March–5 April, 2012, Copenhagen, Denmark. ICES Cm 2012/Acom:17.” International Council for the Exploration of the Seas; ICES publishing.

2014. “Report of the Working Group on the Biology and Assessment of Deep-Sea Fisheries Resources (WGDEEP). ICES Scientific Reports. 1:21., Copenhagen, Denmark. ICES Cm 2014/Acom:17.” International Council for the Exploration of the Seas; ICES publishing. https://doi.org/10.17895/ices.pub.5262.

2017. “Report of the Workshop on Evaluation of the Adopted Harvest Control Rules for Icelandic Summer Spawning Herring, Ling and Keila (WKICEMSE), 21–25 April 2017, Copenhagen, Denmark. ICES CM 2017/ACOM:45.” International Council for the Exploration of the Seas; ICES publishing.

2022a. “11.2 Icelandic Waters ecoregion – Fisheries overview.” International Council for the Exploration of the Seas; ICES publishing. https://doi.org/10.17895/ices.advice.21487635.v1

2022b. Iceland request for evaluation of a harvest control rule for Keila in Icelandic waters. In Report of the ICES Advisory Committee, 2022. ICES Advice 2022, sr.2022.6d, https://doi.org/10.17895/ices.advice.19625823

2022c. Workshop on the evaluation of assessments and management plans for ling, Keila, plaice and Atlantic wolffish in Icelandic waters (WKICEMP). ICES Scientific Reports. Report. https://doi.org/10.17895/ices.pub.19663971.v1

  1. Stock annex: Tusk (Brosme brosme) in Subarea 14 and Division 5.a (East Greenland, and Iceland grounds). ICES Stock Annexes. Report. https://doi.org/10.17895/ices.pub.23599668.v1