Skarkoli

Helstu niðurstöður

• Lífmassavísitölur úr stofnmælingum voru mjög háar fyrir 1990, minnkuðu síðan hratt til ársins 2000 en hafa hækkað hægt og rólega og náð jafnvægi. Lífmassi 47 cm og stærri skarkola náði hámarki árið 2024.

• Nýliðunarvísitala (<20 cm) hefur haldist lág en stöðug frá árinu 1998 með nokkrum toppum. Stofnmæling botnfiska að vori nær ekki vel yfir uppeldissvæði skarkola.

• Í stofnmælingum og afla hefur toppur lengdardreifingarinnar smám saman hliðrast til hægri í átt að stærri fiski, sem bæði endurspeglar tímabil í breyttu veiðimynstri (afli) og breytingu í nýliðun.

• Gögn frá veiðum og stofnmælingum benda til að stofn skarkola við Íslandi sé í góðu ástandi um þessar mundir. Þetta er einnig staðfest í stofnmati.

• Talsverð óvissa er í stofnmatslíkaninu vegna takmarkaðra upplýsinga um nýliðun í stofnmælingum.

Almennar upplýsingar

Heimkynni skarkola við Ísland eru á landgrunninu allt í kringum landið, aðallega á 0-200 metra dýpi. Skarkoli finnst aðallega á leirkenndum eða sendnum botni vestur og norðvestur af landinu (Jónsson & Pálsson, 2013). Hrygnur skarkola verða stærri en hængar en einungis lítill hluti hænga verður lengri en 45 cm. Hrygnur geta á hinn bóginn orðið allt að 85 cm langar. Lengd við kynþroska er breytileg þar sem helmingur hænga verður kynþroska þegar þeir eru um 33 cm en sama hlutfall hrygna ekki fyrr en við 38 cm lengd. Hrygning á sér stað á 50-100 metra dýpi í hlýjum sjó fyrir sunnan og suðvestan land en einnig eru smærri hrygningareiningar fyrir norðvestan og norðan land. Að myndbreytingu lokinni leitar ungviði skarkolans sér skjóls á botni sendinna fjara og ver sínu fyrsta sumri rétt við fjörumörk (Hjorleifsson and Palsson 2001; Gunnarsson, Jonasson, and McAdam 2010).

Greining á erfðasýnum (Le Moan, Bekkevold, and Hemmer-Hansen 2021; Hoarau et al. 2004) gefa til kynna að skarkolar við Ísland og Færeyjar séu frábrugðnir skarkolum annarsstaðar. Merkingatilraunir hafa einnig gefið til kynna að skarkolinn haldi sig einvörðungu á íslenska landgrunninu, en með þó talsverðu fari milli svæða (Solmundsson, Palsson, and Karlsson 2005). Þær niðurstöður og breytingar í útbreiðslu milli stofnmælingaleiðangra að vori og hausti gefa því ekki til kynna mikinn breytileika í stofngerð skarkola á Íslandsmiðum.

Veiðar

Aflaþróun

Skarkolaafli á Íslandsmiðum náði hámarki árið 1985 þegar hann var rúm 14 þúsund tonn. Síðan hefur aflinn minnkað og verið síðustu tvo áratugina á milli 5 og 8 þúsund tonn (Mynd 1). Skarkolaveiðar á Íslandsmiðum hafa verið stöðugar síðustu tvo áratugi og heildarafli farið úr 5 í 8 þúsund tonn. Skarkolaafli árið 2024 var 7566 tonn.

Afli erlendra fiskiskipa var umtalsverður fyrir stækkun landhelginnar í 200 mílur árið 1978 (Mynd 1). Eftir það hefur skarkoli nær einvörðungu verið veiddur af íslenskum fiskiskipum. Fyrir seinni heimsstyrjöld var skarkoli nær eingöngu veiddur af erlendum skipum, en á stríðsárunum 1939-1945 og samfara stækkun landhelginnar jókst hlutdeild íslenskra skipa.

Helstu veiðisvæði skarkola eru á landgrunninu fyrir suðvestan, vestan og norðvestan land, en smærri veiðisvæði eru fyrir suðaustan og í fjörðum fyrir norðan land (Mynd 2 og Mynd 3). Frá árinu 2000 hefur útbreiðsla veiðann verið stöðug þar sem 60 % skarkolans hefur veiðst fyrir vestan og norðvestan land (Mynd 3).

Skarkoli veiðist mest á grunnu vatni, og er 60-80 % aflans veiddur á dýptarbilinu 21-80 m (Mynd 4).

Dragnót er helsta veiðarfærið notað við veiðar á skarkola (Mynd 5), þar sem hlutdeilin hefur verið á bilinu 59–71 % síðan árið 2011, en botnvarpa kemur þar á eftir (23–37 %). Afli skráður á önnur veiðarfæri, þá einna helst línu og net, er minni háttar (Tafla 1). Dragnótabátar veiða mest af skarkola á grunnsævi en togarar sækja skarkolann dýpra og lengra frá landi. Útbreiðslusvæði veiðanna hefur lítið breyst á síðustu árum samkvæmt afladagbókum (Mynd 2).

Fjöldi skipa sem veiddi 95 % landaðs skarkolaafla hefur minnkað verulega frá árinu 1994 (Mynd 6) en hefur haldist stöðugur síðastliðinn ár kringum 60 skip.

Fjöldi skipa sem landa skarkola, hefur fækkað frá árinu 2000, á sama tíma hefur heildaraflinn aukist (Mynd 6 og Tafla 1). Fækkun skipa er mest áberandi í dragnótaflotanum þar sem fjöldinn fór úr 125 skipum árið 2000 í 36 árið 2024. Togurum sem landa skarkola hefur einnig fækkað, úr 134 árið 2000 í 60 árið 2024.

Mynd 1: Skarkoli. Landaður afli síðan 1903.

Mynd 2: Skarkoli. Útbreiðsla veiða á Íslandsmiðum seinustu 9 ár samkvæmt afladagbókum.

Mynd 3: Skarkoli. Útbreiðsla veiða við Ísland frá árinu 2000 samkvæmt afladagbókum.

Mynd 4: Skarkoli. Afli í dragnót og botnvörpu samkvæmt afladagbókum, skipt eftir dýpi.

Mynd 5: Skarkoli. Landaður afli eftir veiðarfærum frá árinu 1994, samkvæmt aflaskráningarkerfi Fiskistofu.

Mynd 6: Skarkoli. Fjöldi skipa og báta (öll veiðarfæri) sem veiddu 95% heildaraflans hvert ár frá 1994. Vinstri: Sýnt eftir árum. Hægri: Sýnt í samanburði við heildarafla. Gögn frá aflaskráningarkerfi Fiskistofu.

Tafla 1: Skarkoli. Fjöldi báta sem landaða hafa skarkola, og heildar landaður afli eftir veiðarfæri og árum.

Ár	Fj. dragnótabáta	Fj. togara	Fj. annarra báta	Afli í dragnót	Afli í botnvörpu	Afli önnur veiðarf.	Heildarafli
2000	125	134	450	3 070	1 747	442	5 259
2001	95	127	521	2 924	1 402	600	4 926
2002	96	118	420	3 426	1 270	446	5 142
2003	95	115	389	3 590	1 295	372	5 257
2004	95	108	399	4 037	1 375	294	5 706
2005	88	105	352	3 909	1 638	255	5 802
2006	87	99	365	3 720	2 449	212	6 381
2007	82	98	355	3 311	2 232	267	5 810
2008	80	93	322	3 836	2 605	285	6 726
2009	70	85	315	3 889	2 125	310	6 324
2010	61	85	328	3 647	2 038	299	5 984
2011	55	80	357	3 021	1 655	267	4 943
2012	54	88	374	4 079	1 410	437	5 926
2013	56	87	317	4 040	1 583	364	5 987
2014	45	74	317	4 239	1 380	308	5 927
2015	50	74	319	4 403	2 001	350	6 754
2016	44	73	280	4 896	2 120	430	7 446
2017	48	71	283	4 579	1 765	351	6 695
2018	47	66	257	5 584	2 436	321	8 341
2019	44	63	276	4 287	2 231	316	6 834
2020	41	65	213	4 682	2 474	350	7 506
2021	37	63	238	4 719	3 604	355	8 678
2022	40	62	210	4 307	2 743	227	7 277
2023	41	56	207	3 955	2 504	237	6 696
2024	36	57	197	4 566	2 674	327	7 567

Yfirlit gagna

Sýnataka úr afla helstu veiðarfæra (dragnót og botnvörpu) er talin fullnægjandi og fylgir að mestu árstíðasveiflu og útbreiðslu veiðanna (Mynd 7 og Mynd 8). Dregið var ú fjölda lengdar- og aldurssýna úr lönduðum afla árið 2014 (Tafla 2 og Tafla 3), en fyrir þann tíma voru u.þ.b. 6000-7000 fiskar kvarnaðir til aldursgreiningar og um 150 sýni tekin árlega. Eftir að sýnum var fækkað hafa þau verið 24-58 úr dragnót og 21-53 úr botnvörpu. Sýnum er ekki safnað úr afla annarra veiðarfæra þar sem hann er lítill hluti heildarafla skarkola (~5%).

Mynd 7: Skarkoli. Hlutfall sýna eftir mánuðum (súlur) samanborið við landanir eftir mánuðum (svört lína), skipt eftir árum og helstu veiðarfærum. Tölur fyrir ofan súlur sýna heildarfjölda sýna.

Mynd 8: Skarkoli. Veiðislóð árið 2024 samkvæmt afladagbókum og staðsetningu sýna (krossar) skipt eftir helstu veiðarfærum (botnvörpu og dragnót).

Landanir og brottkast

Allar skráðar landanir frá Íslandsmiðum fyrir 1982, sem og landanir erlendra fiskiskipa fram að 2014, eru skráðar í ICES STATLANT löndunargrunninn og er hægt að nálgast af vefsíðu Alþjóðahafrannsóknaráðsins. Landanir innlendra fiskiskipa voru skráðar af Fiskifélaginu fram til ársins 1992 en eftir það hefur skráningin verið í höndum Fiskistofu.

Brottkast er bannað í botnfiskveiðum á Íslandsmiðum. Byggt á mati á lengdarháðu brottkasti þar sem smáfiski er hent frekar en stærri fiski er hlutfall brottkasts á skarkola talið lítið seinni ár (<3% bæði í þyngd og í fjölda, sjá nánar í MRI (2016)). Til þess að lágmarka líkur á brottkasti hafa útgerðir möguleika á því að landa undirmáli utan kvóta, að því gefnu að ágóðinn fari í Verkefnasjóð sjávarútvegsins. Að auki er möguleiki á því að flytja kvóta milli tegunda og fiskveiðiára.

Lengdardreifing landaðs skarkola

Lengdardreifing landaðs skarkolaafla hefur verið fremur stöðug þ.e. 35-55 cm en hefur smám saman hliðrast til hægri (í stærri skarkola) síðastliðin 20 ár (Mynd 9). Meðallengd landaðs skarkola jókst úr 38,5 cm árið 2001 í 43,1 cm árið 2016 og hefur haldist svipuð síðan.

Tafla 2: Skarkoli. Fjöldi sýna og lengdarmælinga úr lönduðum afla.

Ár	Botnvarpa		Dragnót
	fj. sýna	fj. lengdarm.	fj. sýna	fj. lengdarm.
2000	33	4 261	49	7 185
2001	9	1 003	51	7 517
2002	18	2 392	69	11 263
2003	21	3 278	96	13 804
2004	28	3 834	150	21 216
2005	35	5 251	139	20 583
2006	60	8 102	135	19 222
2007	49	6 837	124	17 073
2008	77	11 359	129	17 471
2009	50	7 201	136	19 106
2010	62	9 608	126	17 387
2011	55	7 609	110	16 857
2012	39	5 723	129	18 329
2013	31	4 688	115	16 647
2014	21	2 531	53	7 271
2015	33	4 142	44	5 997
2016	32	4 757	58	8 075
2017	28	3 527	52	6 231
2018	24	3 506	43	5 666
2019	36	4 838	47	5 990
2020	27	2 788	24	3 031
2021	53	6 922	42	5 067
2022	34	4 507	26	3 211
2023	41	4 474	31	3 486
2024	51	7 085	33	4 190

Mynd 9: Skarkoli. Lengdardreifingar úr afla.

Aldursdreifing landaðs skarkola

Árin 2002–2005 var stór hluti landaðs skarkolaafla 4–7 ára gamall fiskur, eða um 60 % landaðs afla áætlað út frá fjölda fiska (Mynd 10 and Mynd 11). Hlutfall þessara aldurshópa í veiði hefur lækkað og síðastliðin fimm ár hefur það verið kringum 40-45 %. Með tímanum hefur meira veiðst af eldri skarkola og eru fleiri árgangar áberandi í veiðinni. Á síðustu árum hefur uppistaða aflans verið 6-11 ára gamall fiskur. Yfirlit yfir kvarnasýnatöku úr lönduðum afla má sjá í Tafla 3.

Tafla 3: Skarkoli. Fjöldi sýna og kvarna úr lönduðum afla eftir árum og veiðarfærum.

Ár	Botnvarpa		Dragnót
	fj. sýna	fj. kvarna	fj. sýna	fj. kvarna
2000	32	1 507	48	2 400
2001	7	350	45	2 250
2002	12	599	49	2 424
2003	11	550	63	3 149
2004	17	820	74	3 701
2005	20	1 000	61	3 036
2006	29	1 450	64	3 200
2007	30	1 500	64	3 199
2008	37	1 850	62	3 099
2009	25	1 250	64	3 180
2010	41	2 016	78	3 901
2011	50	2 452	84	4 200
2012	37	1 835	104	5 199
2013	27	1 350	101	5 010
2014	20	575	36	900
2015	27	670	32	800
2016	23	573	45	1 125
2017	22	550	39	974
2018	16	400	35	880
2019	19	476	30	750
2020	22	550	22	550
2021	49	1 225	36	900
2022	27	560	23	470
2023	31	620	30	598
2024	37	740	29	579

Mynd 10: Skarkoli. Afli í fjölda, súlur eru litaðar eftir árgangi. Ath. mismunandi skala á y-ásum.

Mynd 11: Skarkoli. Áætluð samsetning heildarafla á ári skipt eftir árgangi.

Þyngd eftir aldri

Meðalþyngd eftir aldri landaðs skarkola eru sýndar á Mynd 12 og Mynd 13. Meðalþyngdin hefur hækkað í öllum aldursflokkum frá árinu 1995 og er yfir meðaltali í öllum aldurshópum síðastliðinn áratug (Mynd 13)

Mynd 12: Skarkoli. Þyngd eftir aldri úr afla.

Mynd 13: Skarkoli. Meðalþyngdir í afla eftir aldri. Súlur gefa til kynna frávik frá meðalþyngd eftir aldri (svört lína) og eru litaðar eftir árgangi.

Afli á sóknareiningu og sókn

Afli á sóknareiningu í dragnót (kg í kasti) er reiknaður sem heildarþyngd í kasti þar sem skarkoli var meira en 10 % aflans. Afli á sóknareiningu hefur aukist frá 120 kg í kasti í um 450 kg í kasti árið 2016 og hefur sveilfast í kringum það gildi síðan (Mynd 14).

Afli á sóknareiningu í botnvörpu (kg/klst) í togum þar sem skarkoli er meira en 10 % aflans jókst á árunum 2000–2015 og náði þá hámarki kringum 260 kg/klst. Síðan hefur afli á sóknareiningu í botnvörpu lækkað og var rétt við 150 kg/klst árið 2024.

Gögn um afla á sóknareiningu eru ekki notuð í stofnmati, þar sem þau endurspegla ekki þróun í stofnstærð.

Mynd 14: Skarkoli. Afli á sóknareiningu með dragnót (kg í kasti) og botnvörpu (kg/klst). Brotalínur gefa til kynna afla á sóknareiningu þar sem meira en 10% aflans var skarkoli en heilar línur allar færslur þar sem skarkoli veiddist. Athugið að breyting átti sér stað í september 1999 þar sem öll skip voru skyldug til að skila inn afladagbók en fyrir þann tíma voru skip minni en 10 brúttólestir undanskilin þeirri skyldu.

Stofnmælingar

Stofnmæling botnfiska að vori (SMB) hefur verið framkvæmd árlega í mars frá árinu 1985. SMB nær yfir mikilvægustu veiðisvæði skarkolans. Einnig hefur verið farið í stofnmælingu botnfiska að hausti (SMH) síðan árið 1996, að slepptu árinu 2011.

SMB mælir breytingar í fjölda/lífmassa skarkola betur en SMH, hins vegar nær hvorug stofnmælingin nægilega vel yfir svæðin þar sem ungviði skarkola heldur sig enda eru þau svæði mjög grunnt og erfið yfirferðar með botnvörpu. Árið 2016 hófst árlegur grunnslóðarleiðangur með bjálkatrolli, en stefnt var að ná betri yfirferð yfir þessi grunnu svæði (Thorlacius et al. 2024). Það stóð til að nýta niðurstöður úr grunnslóðarleiðangri í stofnmat á skarkola á komandi árum en þessum leiðangri var hætt árið 2022.

Á Mynd 15 má sjá stofnvísitölur skarkola (lífmassi), lífmassavísitölur veiðistofns (skarkoli stærri en 30 cm), lífmassavísitölur skarkola stærri en 47 cm og nýliðunarvísitölur (fjöldi skarkola minni en 20 cm). Stofnvísitölur og lífmassavísitölur veiðistofns lækkuðu hratt á fyrstu árum SMB og voru lægstar á árunum 1997–2002. Á næstu 13 árum hækkuðu vísitölurnar smám saman. Frá árinu 2017 hafa vísitölurnar sveiflast nokkuð og lífmassavísitala í ár er í samræmi við þær vísitölur sem sáust í byrjun 10. áratugar síðustu aldar.

Lífmassavísitala skarkola stærri en 47 cm, hefur hækkað í báðum stofnmælingum og mælist enn há. Mikil hækkun átti sér stað í SMH árið 2022, en stór vikmörk benda til mikils afla í fáum togum.

Nýliðunarvísitala (<20 cm) hefur haldist lág en stöðug frá árinu 1998 með nokkrum toppum. Framvinda SMH er í samræmi við það sem sést í SMB en vikmörk eru mun hærri í SMH.

Í SMB árið 2025 veiddist skarkoli að mestu leyti á norðvestur hluta landgrunnsins, á helstu hrygningarsvæðum hans við vestanvert landið og við Grímsey fyrir norðan land (Mynd 16). Útbreiðsla skarkola í SMB hefur verið nokkuð breytileg og þá aðallega á útbreiðslusvæðunum vestur og norðvestur af landinu (Mynd 17). Þessar breytingar gætu verið til komnar vegna þess að tímasetning SMB er á þeim tíma sem skarkolinn færir sig frá fæðuöflunarsvæðum fyrir norðvestan á helstu hrygningarsvæði fyrir vestan og suðvestan land. Í SMH árið 2024 fékkst skarkoli aðallega á landgrunninu fyrir vestan og norðvestan land, einnig innfjarða fyrir norðan og austan land (Mynd 16). Gegnum árin hefur meirihluti skarkola í SMH mælst á hefðbundnum fæðuöflunarsvæðum fyrir norðvestan land (Mynd 17).

Lengdardreifing skarkola í SMB (Mynd 18) hefur færst til hægri (stærri fiskur) líkt og í lengdardreifingu landaðs afla. Meðallengd skarkola hefur aukist úr 33,5 cm árið 1995 í 45 cm árið 2022. Gögn úr SMH segja svipaða sögu með greinilegri hækkun meðallengdar með tíma.

Meðalþyngd eftir aldri í SMB er sýnd á Mynd 20 Mynd 21. Meðalþyngdir eftir aldri í SMB eru einnig notaðar sem aldursskiptar meðalþyngdir hrygningarstofns, áætlaðar út frá lengd. Stofnþyngdir 9 ára fisks og eldri voru þjálgaðar með því að nota hlaupandi 3-ára meðaltal. Fyrir 1985 eru stofnþyngdir festar við gildi ársins 1985. Skarkolinn hefur verið yfir meðalþyngd í öllum aldursflokkum nema 3 ára síðastliðinn áratug.

Kynþroski skarkola eftir aldri samkvæmt SMB er sýndur á Mynd 22 og Mynd 23. Samkvæmt leiðbeiningum PGCCDBS (ICES, 2017) var ákveðið að notast við kynþroska hrygnur sem grundvöll fyrir kynþroska eftir aldri. Fyrir árið 1985 eru kynþroskahlutföll fest við gildi ársins 1985. Kynþroski eftir aldri er áætlaður út frá árlegum kynþroskakúrfum eftir lengd sem metnar eru með tvíkostaaðhvarfsgreiningu sem meðhöndlar áhrif einstaklinga sem fastan þátt. Kynþroski eftir aldri var þjálgaður með því að nota hlaupandi 3-ára meðaltal. Á árunum 2007-2008 varð umbreyting á kynþroska eftir aldri og skarkolinn verður kynþroska fyrr en á árunum 1985-2007.

Mynd 15: Skarkoli. Stofnvísitölur, ásamt 95 % óvissumörkum, úr SMB (svört lína, skyggt svæði) og SMH (punktar og lóðréttar línur).

Mynd 16: Skarkoli. Útbreiðsla skarkola í nýafstöðnum SMB og SMH leiðöngrum. Punktastærð er í hlutfalli við afla í togi.

Mynd 17: Skarkoli. Breytingar á dreifingu lífmassa vísitölu skarkola í SMB og SMH.

Mynd 18: Skarkoli. Lengdardreifingar úr SMB og SMH (efri mynd) og meðallengdir (neðri mynd).

Mynd 19: Skarkoli. Aldurskiptar vísitölur úr SMB. Litur súlna fylgir árgangi.

Mynd 20: Skarkoli. Stofnþyngdir eftir aldri úr SMB.

Mynd 21: Skarkoli. Stofnþyngdir eftir aldri úr SMB. Súlur gefa til kynna frávik frá meðalþyngd eftir aldri og litaðar eftir árgangi.

Mynd 22: Skarkoli. Hlutfall kynþroska hrygna í SMB.

Mynd 23: Skarkoli. Kynþroski eftir aldri úr SMB. Súlur gefa til kynna frávik frá meðalþyngd eftir aldri og litaðar eftir árgangi. Gögnin eru notuð til útreiknings á stærð hrygningarstofns.

Stofnmat

Mat á ástandi skarkolastofnsins byggir á tölfræðilegu aldursaflalíkani (SAM - state-space stock assessment model) sem byggir á fjölda í afla eftir aldri frá árinu 1979 (Mynd 10) og aldursskiptum fjöldavísitölum úr stofnmælingum (SMB) frá árinu 1985 (Mynd 19). Líkanið gerir ráð fyrir að nýliðar í stofninn séu 3 ára og að hámarksaldur fyrir sé 12 ára (sem er einnig plús grúppa). Í stofnmatinu er náttúruleg dánartala sett 0,15 fyrir alla aldurshópa. Tæknilega lýsingu má sjá í stofnviðauka, sjá ICES (2022).

Greining á niðurstöðum stofnmats

Mátgæði líkansins eru greind á mynd Mynd 24, þar sem spáðar vísitölur og aflatölur eru bornar saman við gögn. Mátgæði eru góð við bæði afla og SMB. Hvorki leifar né ferilfrávik sýna greinanlegt mynstur (Mynd 25 og Mynd 26).

Mynd 24: Skarkoli. Samsvörun stofnmatslíkans, bæði fyrir aldursgreindan afla (vinstri) og stofnvísitölur úr SMB (hægri). Svörtupunktarnir eru séð gildi en línan útkoma líkans.

Mynd 25: Skarkoli. Leifar SAM líkans.

Mynd 26: Skarkoli. Ferilfrávik SAM líkans.

Niðurstöður stofnmats

Niðurstöður líkansins sýna hrygningarstofninn lækka smá saman til ársins 2000, þegar sögulegu lágmarki er náð (Mynd 27). Á árunum 2001-2015 jókst hrygningarstofn og hefur verið stöðugur síðan. Fiskveiðidauðinn minnkaði frá árinu 1999 og hefur haldist nokkuð stöðugur síðastliðinn áratug. Nýliðun 3 ára skarkolans sýnir tvenns konar framleiðni fasa, háan um miðjan 9-áratug síðustu aldar með snörpu falli milli ára 1993-1994 og svo stöðugan. Út frá þessum niðurstöðum má álykta að jöfn nýliðun og tempraður fiskveiðidauði mun viðhalda stærð hrygningarstofnsins á komandi árum.

Mynd 27: Skarkoli. Niðurstöður SAM líkans árið 2024. Niðurstöður eru sýndar fyrir metinn afla, meðal fiskveiðidauða hjá 5-10 ára, nýliðun 3 ára og hrygningarstofn. Línur sýna punktmat og borðar sýna 95 % öryggismörk.

Endurlitsgreining

Endurlitsgreining gefur til kynna nokkuð stöðugar niðurstöður stofnmatslíkansins og lítil frávik yfir 5 ára endurskoðunartímabil (Mynd 28). Mohn´s \(\rho\) gildi voru -0.094 fyrir stærð hrygningarstofns, 0.088 fyrir fiskveiðidauða 5-10 ára skarkola og 0.017 fyrir nýliðun. Greiningin sýnir nokkuð stöðugt mat síðustu 3 ár og hefur lág Mohn´s \(\rho\) gildi fyrir hrygningarstofn, fiskveiðidauða og nýliðun sem eru vel innan viðunandi marka (Carvalho et al. 2021).

Mynd 28: Skarkoli. Reiknuð endurlitsgreining fyrir hrygningarstofn, afla, fiskveiðidánartölu (F) og nýliðun. Mohns rho er sýnt í efra vinstra horni.

Skammtímaspá

Stuðst er við innbyggða eiginleika stofnmatsforritsins til þess að reikna skammtímaspár. Í spánni er stuðst við afla- og stofnþyngdir, ásamt kynþroska, sem byggðar eru á þriggja ára meðaltali eftir aldri. Veiðiráðgjöf fyrir komandi fiskveiðiár byggir á svo á þessum reikningum. Þar sem fiskveiðiárið byrjar 1. september ár hvert, en líkanið byggir á almanaksárum, þarf að umrita aflaspánna úr líkaninu yfir á fiskveiðiár. Í aflaspánni fyrir úttektarár \(y\) er fiskveiðidánartalan því reiknuð skv. eftirfarandi formúlu:

\[ F_{y} = \left(\frac{8}{12}F_{sq} + \frac{4}{12} F_{mgt}\right) \]

og þá fæst að heildarafli í úttektarárinu \(y\) er:

\[ C_{y} = \frac{F_{y}}{F_{y} + M} \left(1 - e^{-(F_{y} + M)}\right)B_{y} \]

og þá er hluti aflans sem veiddur er á fiskveiðiárinu y/y+1:

\[ \frac{\frac{8}{12}F_{sq}}{\left(\frac{8}{12}F_{sq} + \frac{4}{12} F_{mgt}\right)} C_y \]

og heildaraflinn fyrir fiskveiðiárið y/y+1 verður þá:

\[ C_{y/y+1} = \frac{\frac{4}{12}F_{mgt}}{\left(\frac{8}{12}F_{sq} + \frac{4}{12} F_{mgt}\right)} C_y + \frac{8}{12}C_{y+1} \]

þar sem sem

\[ C_{y+1} = \frac{F_{mgt}}{F_{mgt} + M} \left(1 - e^{-(F_{mgt} + M)}\right)B_{y} \]

Niðurstöður skammtímaspárinnar má finna í Tafla 4.

Tafla 4: Skarkoli. Niðurstöður úr skammtímaspá

Ár	F(5-10)	Nýliðun	Hrygningarstofn	Afli
2025	0.268	16529	20733	7105
2026	0.300	16586	19743	7825
2027	0.300	16586	18906	7522

Stöðumat ráðgjafar

Stofnmat, sem og gögn frá veiðum og stofnmælingum, benda til að ástand skarkola við Íslandi sé gott. Talsverð óvissa er í stofnmatslíkaninu vegna takmarkaðra upplýsinga um nýliðun í stofnmælingum.

Fiskveiðistjórnun

Atvinnuvegaráðuneytið ber ábyrgð á stjórnun fiskveiða við Ísland. Stjórnun fiskveiða er bundin í lög og árlega eru gefnar út reglugerðir sem geta verið háðar breytingum frá ári til árs. Vísindaleg ráðgjöf um fiskveiðar og nýtingu fiskistofna kemur frá Hafrannsóknastofnun og frá Alþjóðahafrannsóknaráðinu (ICES). Fiskveiðiárið hefur verið skilgreint frá 1. september til 31. ágúst og var aflamark fyrst sett á skarkola fiskveiðiárið 1991/1992. Fyrstu sex fiskveiðiárin var aflamarkið sett hærra en hámarksafli ráðlagður af Hafrannsóknastofnun, en frá og með fiskveiðiárinu 2010/2011 hefur útgefið aflamark verið samkvæmt ráðgjöf (Mynd 29).

Á Mynd 30 eru sýndar nettó tilfærslur kvóta eftir fiskveiðiárum. Árin 2002-2008 (jákvæð gildi á mynd) var nettó tilfærsla á kvóta annarra tegunda yfir í skarkolakvóta, hins vegar breyttist þetta á árunum 2009-2015 þegar skarkolakvóti færðist yfir til annarra tegunda. Undanfarin fiskveiðiár hefur tilfærsla milli skarkolakvóta og kvóta annarra tegunda verið lítil og sveiflukennd, en var þó í hærra lagi fiskveiðiárið 2020/2021 þegar um 1500 tonn voru flutt af kvóta annarra tegunda yfir á skarkola. Tilfærsla skarkolakvóta milli ára hefur einnig verið sveiflukennd en innan 10 til -12% marka (Mynd 30).

Mynd 29: Skarkoli. Samanburður á ráðgjöf, aflamarki og heildarafla.

Mynd 30: Skarkoli. Nettó tilfærsla á kvóta eftir fiskveiðiárum. Tilfærsla milli tegunda (efri myndir): Jákvæð gildi tákna tilfærslu á kvóta annarra tegunda yfir á skarkola en neikvæð gildi tilfærslu skarkolakvóta á aðrar tegundir. Tilfærsla milli ára (neðri myndir): Nettó tilfærsla kvóta á viðkomandi fiskveiðiári.

Heimildarskrá

Carvalho, Felipe, Henning Winker, Dean Courtney, Maia Kapur, Laurence Kell, Massimiliano Cardinale, Michael Schirripa, et al. 2021. “A Cookbook for Using Model Diagnostics in Integrated Stock Assessments.” Fisheries Research 240: 105959.

Gunnarsson, Björn, Jonas P Jonasson, and Bruce J McAdam. 2010. “Variation in Hatch Date Distributions, Settlement and Growth of Juvenile Plaice (Pleuronectes Platessa l.) in Icelandic Waters.” Journal of Sea Research 64 (1-2): 61–67.

Hjorleifsson, Einar, and Jonbjorn Palsson. 2001. “Settlement, Growth and Mortality of 0-Group Plaice (Pleuronectes Platessa) in Icelandic Waters.” Journal of Sea Research 45 (3-4): 321–24.

Hoarau, G, AM-T Piquet, HW Van der Veer, AD Rijnsdorp, WT Stam, and JL Olsen. 2004. “Population Structure of Plaice (Pleuronectes Platessa l.) in Northern Europe: A Comparison of Resolving Power Between Microsatellites and Mitochondrial DNA Data.” Journal of Sea Research 51 (3-4): 183–90.

ICES. 2022. “Stock Annex: Plaice (Pleuronectes Platessa) in Division 5.a (Iceland Grounds).” International Council for the Exploration of the Seas; ICES publishing. https://doi.org/10.17895/ices.pub.20132660.v1.

Le Moan, Alan, Dorte Bekkevold, and Jakob Hemmer-Hansen. 2021. “Evolution at Two Time Frames: Ancient Structural Variants Involved in Post-Glacial Divergence of the European Plaice (Pleuronectes Platessa).” Heredity 126 (4): 668–83.

MRI. 2016. “Mælingar á brottkasti þorsks og ýsu (e. Measurments of discards of Cod and Haddock), 2014–2016, Reykjavik, Iceland.” Vol. 3. Marine & Freshwater Research Institute, Iceland; Marine Research Institute, Iceland. https://www.hafogvatn.is/static/research/files/fjolrit-183pdf.

Solmundsson, Jon, Jonbjorn Palsson, and Hjalti Karlsson. 2005. “Fidelity of mature Icelandic plaice (Pleuronectes platessa) to spawning and feeding grounds.” ICES Journal of Marine Science. https://doi.org/10.1016/j.icesjms.2004.11.012.

Thorlacius, Magnús, Valur Bogason, Jónas Páll Jónasson, Bylgja Sif Jónsdóttir, Elzbieta Baranowska, and Guðjón Már Sigurðsson. 2024. “Grunnslóðaleiðangur 2016-2022.” Marine & Freshwater Research Institute, Iceland; Marine & Freshwater Research Institute, Iceland. https://www.hafogvatn.is/static/research/files/hv2024_04_l01022024.pdf.