ÞORSKUR Gadus morhua
Birting ráðgjafar: 7. júní 2024. Útgefið af Hafrannsóknastofnun.
Ráðgjöf
Hafrannsóknastofnun og Alþjóðahafrannsóknaráðið leggja til, í samræmi við aflareglu íslenskra stjórnvalda, að afli fiskveiðiárið 2025/2026 verði ekki meiri en 203 822 tonn.
Stofnþróun
Veiðiálag er á aflareglu stjórnvalda (HRMGT), kjörsókn (HRMSY) og gátmörkum (HRpa). Stærð hrygningarstofns er yfir aðgerðarmörkum (MSY Btrigger), gátmörkum (Bpa) og varúðarmörkum (Blim).
Þorskur. Afli eftir veiðarfærum, nýliðun, veiðihlutfall, stærð viðmiðunarstofns (4 ára og eldri) og hrygningarstofns. Skyggð svæði og öryggisbil sýna 95 % öryggismörk.
Stofnmat og gátmörk
Forsendur ráðgjafar | Aflaregla |
Aflaregla | Aflamark sett sem meðaltal af aflamarki fyrra árs og 20% af viðmiðunarstofni |
Stofnmat | Tölfræðilegt aldurs-aflalíkan |
Inntaksgögn | Aldursgreindur afli og aldursgreindar fjöldavísitölur úr stofnmælingum (SMB, SMH) |
Nálgun | Viðmiðunarmörk | Gildi | Grundvöllur |
|---|---|---|---|
Aflaregla | MGT Btrigger | 220 000 | Aflaregla |
HRMGT | 0.2 | Aflaregla | |
Hámarksafrakstur | MSY Btrigger | 265 000 | 5. hundraðshlutamark dreifingar hrygningarstofns þegar aflareglu er fylgt |
HRMSY | 0.22 | Slembireikningar í aflaregluhermun. Prósenta af viðmiðunarstofni | |
Varúðarnálgun | Blim | 125 000 | Bloss |
Bpa | 160 000 | Blim x e1.645 * 0.15 | |
HRpa | 0.39 | Veiðihlutfall sem leiðir til P(SSB > Blim) = 95 % með Btrigger |
Horfur
Í gildi er aflaregla Íslenskra stjórnvalda. Aflareglan, sem miðar að því að hámarka væntan afla til lengri tíma litið, var seinast endurskoðuð árið 2021 af Alþjóðahafrannsóknaráðinu og stenst varúðarsjónarmið og kjörsóknarnálgun Alþjóðahafrannsóknarráðsins (ICES, 2021). Samkvæmt aflareglu er aflamark komandi fiskveiðiárs (Y/Y+1), sem hefst 1. september árið Y og lýkur 31. ágúst Y+1, reiknað skv. eftirfarandi reglu:
\[ \text{TAC}_{Y/Y+1} = \frac{\text{min}\left(\frac{\text{SSB}_Y}{\text{MGT B}_{\text{trigger}}},1\right) \text{HR}_{\text{MGT}}B_{4+,y} + \text{TAC}_{Y-1/Y}}{2} \]
þar sem B4+,Y er lífmass þorsks eldri en 4 ára árið Y og MGT Btrigger = 220 000 tonn.
Þegar aflareglunni er fylgt er búist er við því að raunveiðihlutfall (HR) sveiflist milli 0.15 og 0.27
Þorskur. Forsendur fyrir stofnmatsárið og í framreikningum.
Breyta | Gildi | Athugasemdir |
|---|---|---|
Veiðihlutfall (2025) | 0.21 | Veiðihlutfall á almanaksári, samkvæmt áætluðum afla 2025. |
Hrygningarstofn (2026) | 382 420 | Mat úr líkani; í tonnum |
Nýliðun 3 ára (2026) | 136 587 | Mat úr líkani; í þúsundum |
Nýliðun 3 ára (2027) | 140 458 | Mat úr líkani; í þúsundum |
Afli (2025) | 205 818 | Áætlaður afli til loka fiskveiðiárs (31. ágúst 2025) og metinn afli fyrstu fjóra mánuði næsta fiskveiðiárs (1. september–31. desember 2025); í tonnum |
Þorskur. Áætluð þróun stofnstærðar (tonn) miðað við veiðar samkvæmt aflareglu.
Grunnur | Afli (2025/2026) | Veiðihlutfall (2025/2026) | Hrygningarstofn (2027) | % Breyting á hrygningarstofni1) | % Breyting á ráðgjöf2) |
|---|---|---|---|---|---|
Aflaregla | 203 822 | 0.2 | 376 815 | -1 | -4 |
1) Hrygningarstofn árið 2027 miðað við hrygningarstofn 2026 | |||||
2) Ráðlagt aflamark fyrir 2025/2026 miðað við ráðlagt aflamark 2024/2025 (213214 t) | |||||
Ráðlagður afli dregst saman aðallega vegna minnkunar í stofnstærð, auk þess sem stofn- og aflaþyngdir eftir aldri hafa lækkað.
Gæði stofnmats
Mat á ástandi stofnsins er í samræmi við mat undangenginna þriggja ára.
Stærð hrygningarstofns fyrir hvert ár síðustu fjögurra ára er nú metin hærri en mat þeirra tíma, sem gefur til kynna tilhneigingu til þess að vanmeta stofnstærðir. Í núverandi stofnmati er umtalsverð hækkun á mati á stærð hrygningarstofns eftir 2020. Þessa hækkun í mati má rekja til breytinga á uppsetningu líkansins nú ár sem tekur tillit til líklegrar Grænlandsgöngu. Þessari Grænlandsgöngu varð fyrst vart vegna óvenju mikils fjölda 6 ára þorsks árið 2021 (2015 árgangurinn), mun meiri en vænta mátti út frá fyrri athugunum. Þessi mikli fjöldi hélt áfram að koma fram í öllum mælingum næstu ár á eftir. Á sama tíma mældist þessi sami árgangur stór við Austur-Grænlandi, bæði í stofnmælingum og í veiðum, sem rennir frekari stoðum undir göngu frá Austur-Grænlandi. Þetta er þrettánda gangan sem metin er á tímabili stofnmatsins sem nær frá 1955. Allt voru þetta þorskar á aldursbilinu 6 til 9 ára sem líklega komu frá Grænlandi.
Þorskur. Núverandi stofnmat (rauð lína) borið saman við stofnmat áranna 2021–2024
Aðrar upplýsingar
Viðmiðunarstofninn (B4+) hefur minnkað um 8 % í fjölda en 9 % í lífmassa samanborið við stofnmatið árið 2024. Þessi fækkun í fjölda er í samræmi við lækkun vísitölu í stofnmælingu botnfiska (SMB) í mars 2025. Minni lífmassa má rekja til að metnar meðalþyngdir þeirra árganga, sem eru uppistaðan í viðmiðunarstofninum, voru undir meðaltali áranna á undan.
Afla- og stofnþyngdir eftir aldri síðustu tvö árin hafa verið undir langtímameðaltali. Loðna er mikilvæg fæða þorsks á Íslandsmiðum (Pálsson og Björnsson, 2011) og stofnstærð loðnu hefur verið tengd við vöxt þorsk (Frater ofl. 2019). Lægri meðalþyngdir þorsks eru líklega tengdar verra ástandi loðnustofnsins undanfarin tvö ár. Lægri meðalþyngdir í afla en þær sem spár gera ráð fyrir geta valdið hærri fiskveiðidauða en áætlað var. Við þessar kringumstæður aukast líkur á því að stofnstærðin minnki til skemmri tíma litið.
Ráðgjöf, aflamörk og afli
Þorskur. Tillögur um hámarksafla samkvæmt aflareglu, ákvörðun stjórnvalda um aflamark og afli (tonn).
Fiskveiðiár | Tillaga | Aflamark | Afli Íslendinga | Afli annarra þjóða1) | Afli alls |
|---|---|---|---|---|---|
1984 | 200 000 | 242 000 | 281 696 | 2 387 | 281 696 |
1985 | 200 000 | 263 000 | 322 750 | 2 457 | 322 750 |
1986 | 300 000 | 300 000 | 365 909 | 2 781 | 365 909 |
1987 | 300 000 | 330 000 | 389 936 | 2 449 | 389 936 |
1988 | 300 000 | 350 000 | 375 908 | 2 335 | 375 908 |
1989 | 300 000 | 325 000 | 354 195 | 2 324 | 354 195 |
1990 | 250 000 | 300 000 | 333 870 | 2 042 | 333 870 |
1991 | 240 000 | 245 000 | 243 369 | 1 871 | 243 369 |
1991/1992 | 250 000 | 265 000 | 272 172 | 1 105 | 272 172 |
1992/1993 | 154 000 | 205 000 | 297 487 | 7 357 | 301 812 |
1993/1994 | 150 000 | 165 000 | 196 929 | 12 431 | 209 712 |
1994/1995 | 130 000 | 155 000 | 164 113 | 7 076 | 168 441 |
1995/1996 | 155 0002) | 155 000 | 169 673 | 6 495 | 179 080 |
1996/1997 | 186 0002) | 186 000 | 203 915 | 2 716 | 205 661 |
1997/1998 | 218 0002) | 218 000 | 227 800 | 1 238 | 228 401 |
1998/1999 | 250 0002) | 250 000 | 254 729 | 1 477 | 254 942 |
1999/2000 | 247 0002) | 250 000 | 255 692 | 132 | 255 724 |
2000/2001 | 203 0002) | 220 000 | 221 740 | 1 267 | 221 792 |
2001/2002 | 190 0002) | 190 000 | 216 864 | 1 330 | 216 907 |
2002/2003 | 179 0002) | 179 000 | 196 652 | 2 434 | 196 678 |
2003/2004 | 209 0002) | 209 000 | 219 389 | 3 480 | 219 395 |
2004/2005 | 205 0002) | 205 000 | 209 333 | 3 019 | 209 457 |
2005/2006 | 198 000 | 198 000 | 201 839 | 1 807 | 201 857 |
2006/2007 | 178 000 | 193 000 | 186 762 | 1 847 | 186 762 |
2007/2008 | 130 0003) | 130 000 | 138 702 | 2 080 | 139 125 |
2008/2009 | 124 0003) | 160 000 | 168 515 | 1 383 | 168 515 |
2009/2010 | 150 0003) | 155 000 | 167 467 | 1 456 | 167 467 |
2010/2011 | 160 0003) | 160 000 | 164 719 | 1 426 | 164 734 |
2011/2012 | 177 0003) | 177 000 | 182 486 | 1 428 | 182 494 |
2012/2013 | 196 0003) | 195 000 | 210 361 | 1 543 | 210 510 |
2013/2014 | 215 0003) | 214 000 | 223 964 | 1 475 | 225 088 |
2014/2015 | 218 0003) | 218 000 | 221 061 | 1 544 | 222 605 |
2015/2016 | 239 0003) | 239 000 | 249 934 | 1 951 | 251 885 |
2016/2017 | 244 0003) | 244 000 | 234 649 | 2 605 | 237 254 |
2017/2018 | 257 5723) | 257 572 | 267 135 | 2 612 | 269 747 |
2018/2019 | 264 4373) | 264 437 | 262 888 | 2 013 | 264 901 |
2019/2020 | 272 4113) | 272 411 | 269 328 | 2 044 | 271 372 |
2020/2021 | 256 5933) | 256 593 | 269 423 | 2 365 | 271 788 |
2021/2022 | 222 3733) | 222 373 | 235 685 | 2 620 | 238 305 |
2022/2023 | 208 8463) | 208 846 | 218 176 | 2 359 | 220 535 |
2023/2024 | 211 3093) | 211 309 | 218 778 | 2 486 | 221 264 |
2024/2025 | 213 2143) | 213 214 | |||
2025/2026 | 203 822 | ||||
1) Afli annarra þjóð fyrir 2014 er á almanaksári | |||||
2) 25 % aflaregla | |||||
3) 20 % aflaregla | |||||
Heimildir og ítarefni
ICES 2010. Report of the Ad hoc Group on Icelandic Cod HCR Evaluation (AGICOD), ICES CM 2009/ACOM:56. https://doi.org/10.17895/ices.pub.5279
ICES. 2021. Workshop on the re-evaluation of management plan for the Icelandic cod stock (WKICE-COD). ICES Scientific Reports. 3:30. 85 pp. https://doi.org/10.17895/ices.pub.7987
MII. 2015. Icelandic Ministry of Industries and Innovation’s fisheries management plan for Icelandic cod.
Stofnmatsskýrslur Hafrannsóknastofnunar 2025. Þorskur. Hafrannsóknastofnun, 6. júní 2025.
Pálsson ÓK, Björnsson H (2011) Long-term changes in trophic patterns of Iceland cod and linkages to main prey stock sizes. ICES Journal of Marine Science, 68(7), 1488–1499. https://doi.org/10.1093/icesjms/fsr057
Frater, P. N., Hrafnkelsson, B., Elvarsson, B. T., & Stefansson, G. (2019). Drivers of growth for Atlantic cod (Gadus morhua L.) in Icelandic waters–A Bayesian approach to determine spatiotemporal variation and its causes. Journal of Fish Biology, 95(2), 401-410.